50-PLUSSERS: POSITIE OP DE ARBEIDSMARKT
Bron: CBS.
Onderstaande gegevens geven een beknopt beeld van de ontwikkelingen in de arbeidsmarktpositie van 50- plussers in Nederland. IJkpunt zijn de jaren 2008, waarin de financieel-economische crisis uitbrak, en 2014, het jaar met de meest rode cijfers. Omdat vanaf 2014 de economie een opgaande lijn vertoont, worden bovendien cijfers weergegeven uit 2016.
De Nederlandse bevolking wordt steeds ouder. Ontgroening en de gestegen levensverwachting hebben ge- leid tot vergrijzing. Dat is ook op de arbeidsmarkt zicht- baar: de werkzame beroepsbevolking is ouder geworden. Tussen 1990 en 2014 is de gemiddelde leeftijd van de werkzame beroepsbevolking met ruim 5 jaar gestegen tot bijna 42 jaar. Alleen al tussen 2008 en 2014 ging die met 1,5 jaar omhoog. De gemiddelde uittreed- leeftijd van werknemers is gestegen: van 60,9 jaar in 2003 tot 64,4 jaar in 2015. Ook de omvang van de leef- tijdsgroep 50-70 jaar in de beroepsbevolking is de afgelopen tien jaar sterk toegenomen: van 1.890.000 in 2006 naar 2.727.000 in 2016, een toename van
837.000 (+44,3%).
Het aandeel vrouwen daarin ligt nog steeds lager dan dat van mannen, maar is tussen 2006 en 2016 wel veel sterker gegroeid. Het aandeel vrouwen steeg van
759.000 naar 1.186.000, een toename van 427.000 (+56,3%). Het aandeel mannen steeg van 1.130.000 naar 1.541.000, een toename van 411.000 (+36,4%).
Ook de arbeidsdeelname van 50-70-jarigen is sterk gegroeid. Dit ondanks de economische crisis. De bruto-arbeidsparticipatie steeg van 49,3% in 2008 naar 58,5% in
- De netto-arbeidsparticipatie van 47,6 naar
54,8%.
Opvallend is dat de arbeidsdeelname van vrouwen in die periode sterker is gestegen dan die van mannen. Onder mannen steeg de bruto-arbeidsparticipatie van 58,3 naar 66,5% (+ 8,2%) en de netto-arbeidsparticipatie van 56,5 naar 62,8% (+ 6,1%). Onder vrouwen steeg de bruto-arbeidsparticipatie van 40,3% in 2008 naar 50,3% in 2016 (+ 10,0%) en de netto-arbeidsparticipatie
van 38,7 naar 47,2% (+ 8,5%).
De grootste stijging in arbeidsparticipatie deed zich voor in de groep 60-65-jarigen; tussen 2008 en 2016 steeg de bruto-arbeidsparticipatie in deze leeftijds- groep met 23,4%, de netto-arbeidsparticipatie met 19,8%. Ook de stijging in de leeftijdsgroep 55-60 jaar was fors: de bruto-arbeidsparticipatie steeg met 7,8%, de netto-arbeidsparticipatie met 5,7%. De stijging van de bruto-arbeidsparticipatie in de leeftijdsgroep 50-55 jaar was relatief bescheiden: 2,4%. De netto-arbeids- participatie steeg met 0,7%.
De sterk gestegen arbeidsparticipatie van 50-plussers zien we verder terug in het aandeel ouderen in de personeelssamenstelling. Van 2003 tot 2013 steeg het aan- deel werknemers van 55 jaar of ouder van 8% tot 14%. Hierin bestaan sectoraal wel grote verschillen. Vijftig- plussers zijn vooral werkzaam in de overheidssector (20%) en het onderwijs (18%). In de sectoren handel, horeca, reparatie en zakelijke dienstverlening werken relatief weinig 50-plussers.
Vergrijzing, ontgroening en de gestegen levensverwachting van de Nederlandse bevolking zijn niet de enige oorzaken van de hogere arbeidsdeelname van ouderen (en van het langer doorwerken). Daarnaast spelen de beleidsmaatregelen van de overheid en het
gestegen opleidingsniveau een belangrijke rol. Bij de beleidsmaatregelen gaat het met name om (bron OECD):
Maatregelen om werk lonender te maken; Afsluiten van vervroegde uittredingsroutes via de VUT;
Inperking van de uittreding via arbeidsongeschiktheid;
Verhoging van de AOW-leeftijd.
ZIJN 50-PLUSSERS VAKER WERKLOOS?
De hogere arbeidsdeelname van 50-plussers gaat samen met een hogere werkloosheid. Vergeleken met jongere leeftijdsgroepen is die nog relatief laag. Anno 2016 was de werkloosheid onder jongeren van 15-25 jaar (10,8%) nog steeds hoger dan die onder ouderen van 50-70 jaar (6,2%).
Inmiddels loopt als gevolg van het in 2015 ingezette economisch herstel de werkloosheid terug. Vooral in 2016 was dit zichtbaar. Tussen het eerste en het vierde kwartaal 2016 daalde de jongerenwerkloosheid (15-25 jaar) van 12,0 naar 10,1%. In dezelfde periode liep de werkloosheid onder ouderen (50-70 jaar) met 1% terug van 6,6% naar 5,6%. Deze daling zet zich in 2017 verder door.
Tussen 2008 en 2016 groeide de werkloosheid onder de groep 50 tot 70-jarigen van 3,6% naar 6,2%. Ook hier was de stijging in de groep 60-65 jaar het grootst (+ 4,6%). In 2016 lag de werkloosheid in deze leeftijds- groep op bijna 9%. Inmiddels is het tij lichtelijk gekeerd. In het vierde kwartaal 2016 is de werkloosheid onder deze leeftijdsgroep gedaald naar 8,2%.
Ook in de andere leeftijdsgroepen is die daling zicht- baar. De werkloosheid onder de groep 55-60 jaar daalde van 7% in 2015 naar 6% in 2016, die onder de groep 50-55 van bijna 6% naar 4,8%. Ouderen zijn niet vaker werkloos dan andere leeftijdsgroepen, maar ko- men wel moeilijker weer aan een baan als zij eenmaal werkloos zijn geworden. Daar ligt het grote probleem.
Werkloze ouderen profiteren daarnaast minder van het economisch herstel. Dat geldt zowel voor de kortdurende als de langdurende werkloosheid. Het CPB concludeert dan ook dat het hoge aandeel ouderen in de langdurige werkloosheid eerder een structureel dan een conjunctureel probleem is.17
SPEELT OPLEIDING EEN ROL?
Onder ouderen zijn er relatief grote verschillen in werk- loosheid naar opleidingsniveau. Bij laagopgeleiden is die het hoogst, bij hoogopgeleiden het laagst.
Onder laagopgeleiden steeg de werkloosheid tussen 2008 en 2014 van 4,2 naar 9,2% (+ 5%); onder middel- baar opgeleiden van 3,2 naar 7,8% (+ 4,6) en onder hoogopgeleiden van 3,3 naar 4,9% (+ 1,6). Onder laag- opgeleide 50-plussers groeide de werkloosheid het hardst.
Sinds 2014 is over de hele linie een daling van de werk- loosheid zichtbaar. Tussen 2014 en 2016 is de werk- loosheid onder laagopgeleide 50-plussers gedaald naar 7% (- 2,2%), onder middelbaar opgeleiden naar 6,8%
(- 1%), en onder hoogopgeleiden naar 4,7% (- 0,2%). Sinds 2014 is de werkloosheid onder laagopgeleide 50- plussers dus het sterkst gedaald.
