In dit artikel vertelt Matti Paulissen, Adviseur Gezond Ondernemen over zijn inzichten en ervaringen vanuit gesprekken met klanten en deskundigen.
Binnen Zilveren Kruis werken wij met het proces: Inzicht, Oplossing en Aan de slag. In deze blog wil ik daarom starten met inzicht. Bij veel klanten kijken we in deze fase naar duurzame inzetbaarheid en verzuim. Daar leggen we gegevens naast vanuit de zorgkosten, weergegeven in een zorgplus analyse. Maar laten we eerst starten bij het begin: Is er überhaupt sprake van een uitdaging op dit gebied?
Lauw onderwerp? Heet hangijzer!
Enige tijd geleden organiseerde ik een ontbijtsessie met betrekking tot duurzame inzetbaarheid en de ouder wordende medewerker. De reacties uit de zaal waren lauw. Ouderen waren voor de meeste HR adviseurs niet een specifieke groep maar werden meegenomen in het levensfasebewust personeelsbeleid. Hoe anders is dat nu? In de procesindustrie, waar ik vooral voor werk, komt het onderwerp minstens één keer per week op tafel. Meestal in combinatie met ploegendienst, onregelmatig of fysiek zwaar werk. Reden genoeg om eens wat dieper in dit onderwerp te duiken.
De resultaten in deze bijdrage zijn ontleend aan de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) die wordt uitgevoerd door TNO en CBS
Duurzame inzetbaarheid en verzuim
Bovenstaande resultaten laten er geen twijfel over bestaan. Oudere medewerkers zijn vaker en langer ziek. De oorzaken zijn meestal fysiek van aard. Wat opvalt, is dat juist mentale klachten bij ouderen minder vaak leiden tot verzuim. Zij lijken mentaal stabieler alhoewel ook hier mentale klachten nog wel steeds de grootste oorzaak voor verzuim is.
Het ziekteverzuim loopt op met de leeftijd en was met 5,8% het hoogst onder 55- tot 65-jarigen. De oorzaak ligt hier bij de duur van het verzuim en niet doordat ouderen zich vaker ziek melden. Dit verzuim is hoger bij laagopgeleide medewerkers. Tel hier fysiek zware werkzaamheden of ploegendienst bij op en het verschil in leeftijd wordt alleen maar groter. Ook de WIA-instroom is bij de oudere groep aanzienlijk groter.
Leeftijd is slechts een getal
Opvallend is dat als ouderen geen chronische klachten hebben (zoals hart- en vaatziekten en gewrichtsklachten) ze nauwelijks meer verzuimen dan jongeren. Ik durf wel de stelling aan dat de leeftijd voor het ontstaan van verzuim niet de meest bepalende factor is, maar het ontstaan van klachten die waarschijnlijk chronisch gaan worden.
Bij de één is dat op 45-jarige leeftijd en bij de ander pas ruim na de pensioenleeftijd. Vooral boven de 55 neemt het verzuim snel toe, maar lang niet iedere 55-plusser gaat daardoor meer verzuimen. Met andere woorden, oplossingen moeten gevonden worden in maatwerk!
Kunnen is één, maar willen…
De vraag of medewerkers willen doorwerken tot hun 67e heeft een grote invloed op de duurzame inzetbaarheid van medewerkers op latere leeftijd. Uit hetzelfde NEA WEA onderzoek blijkt namelijk dat 33% door wil werken tot aan hun 65e levensjaar, tegenover 47% die denkt door te kúnnen werken.
Tabel 5.8 komt uit onderzoeksrapport ‘Oudere werknemers en langer doorwerken. Secundaire analyses van de NEA, het NEA-cohortonderzoek en de WEA’
Uit een marktonderzoek van GfK, blijkt dat de bereidheid om langer door te werken alleen maar verder afneemt in Nederland. Slechts 27% van de Nederlanders heeft vrede met doorwerken tot 67 jaar. Ook blijken veel werkgevers weinig op te hebben met oudere medewerkers. Hoe hoger de leeftijd des te minder zij investeren in bijscholing. Ouderen worden hierdoor minder flexibel inzetbaar en hun kansen op de arbeidsmarkt dalen sterk.
Denken in oplossingen
Tsja.. Doorwerken tot 67 lijkt zo dus een hele opgave te worden. Eigenlijk wil het grootste deel van de medewerkers dit zelf niet en werkgevers zien het ook al niet zo zitten. Op een dure, oude medewerker die mogelijk ook nog klachten krijgt zit al helemaal niemand te wachten. Combineer dit met het geringe aanbod van bij- en nascholing voor deze groep en de kansen op het vinden van een andere baan worden wel heel gering.
Maar er is ook goed nieuws. Een gezonde, goed geschoolde oudere medewerker met voldoende motivatie om door te werken is misschien wel beter dan zijn of haar jongere collega. Al helemaal als er bereidheid is om qua salaris een stapje terug te doen. De vraag is, hoe kom je daar?
Eén ding is zeker, een paar uur minder werken en kortere werkdagen lossen het probleem niet op. Dit blijkt ook uit promotie onderzoek van Klaske Veth van Hanzehogeschool Groningen. Maatwerkoplossingen om de gezondheid, motivatie en opleiding van deze medewerkers te verbeteren werken wel. Een schitterend voorbeeld van zo’n maatwerk oplossing is project Flexibel Roosteren van Sabic.
In mijn volgende blogs wil ik verder ingaan op oplossingen die wel werken. Hiervoor wil ik in gesprek gaan met zowel bedrijven als onderzoekers. Hmmm.. Doorwerken tot 67 voor iedereen? Dat wordt nog een hele klus!
Dit artikel is uit 2017 en aangepast in 2021