Het talent en nut van 50+ medewerkers

Door: Andre Alleman

In zijn boek ‘Het seniorenbrein’ laat hoogleraar neuropsychologie goed zien wat de 50 plusser wel en niet beter kan dan jongere medewerkers. Ik vind dit altijd een betere invalshoek dan de populaire generatieverschillen. Generatie x en y-theorieën leiden vaak tot een overwaardering van de ene generatie ten opzichte van de andere. In het boek van Alleman zie je dat er verschillen zijn tussen ouderen en jongeren, maar ze vullen elkaar uiteindelijk goed aan en de verschillen worden minder behandeld in termen van waardering. De lezer kan een antwoord krijgen op de vraag: welke functies verbeteren en welke verminderen bij oudere mensen? Laten we beginnen met de functies die verminderen en daarna de verbeterde functies in kaart brengen.

- Ouderen onthouden verhalen minder goed dan jongeren, wat lastig is bij veranderboodschappen. Direct na het vertellen is er weinig verschil, maar een dag later blijken ze de meeste details al weer vergeten te zijn. Jongeren niet. Tot 60 valt dat nog wel mee, maar vanaf 60 wordt het snel minder met dit zogenaamde ‘episodische geheugen’.

- Ouderen hebben meer moeite om irrelevante en onbelangrijke zaken te negeren. Wat relevant is en wat niet, dat is lastiger te onderscheiden. In werksituaties komt dat terug bij prioritering. Mensen stellen moeilijker vast wat prioriteit heeft.

- Het werkgeheugen wordt minder. Dus: hoe je bepaalde zaken doet, de volgordes daarvan, dat wordt minder. Bij complexe veranderingen in het werk duurt het langer voordat mensen zich iets eigen maken.

- Ouderen onthouden slechter wat ze al gezien of gedaan hebben. Het onderscheid tussen dat wat nieuw is en wat je al eens gezien hebt is moeilijker te maken. Dit lijkt een rol te spelen bij nieuwe veranderingen. Die worden onmiddellijk geassocieerd met eerdere veranderingen.

- Mensen worden naar mate ze ouder worden minder goed in complexe taken. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan de toename van wetgeving en administratie bij techneuten. Het werk wordt door de administratie steeds complexer en dat is met name voor de oudere medewerker lastig.

- Dit geldt ook voor ‘andere executieve functies’ zoals organiseren, plannen, starten, op koers blijven, zich aanpassen en herstellen.

Wie oudere medewerkers optimaal wil inzetten, zal volgens recent breinonderzoek moeten begrijpen dat ze meer tijd en instructie nodig hebben om zich veranderingen eigen te maken. Met name als deze dus liggen op ‘prefrontale functies’, zoals organiseren, plannen, het onthouden van details bij een veranderverhaal en voortgangsbewaking. Maar ook het werk zelf vraagt meer concentratie en energie. We moeten de nadelen echter niet overdrijven. Het betekent dat je bij deze groep terug moet in de snelheid en soms wat extra ondersteuning moet geven, op de punten die hier genoemd zijn. Bijvoorbeeld door iemand aan een jongere te koppelen. Want ouderen brengen ook nogal wat mee wat jongeren niet hebben volgens Aleman.

- Ze zijn beter in sociaal contact. Hebben meer empathie en verplaatsen zich makkelijker in perspectieven van anderen. Ze zijn ook coöperatiever, minder streberig en daardoor meer op de zaak gericht dan op bijvoorbeeld hun carrière. Hierdoor dwarsbomen ze anderen minder. Ze zijn uitgesproken hulpvaardiger en worden minder gehinderd door de behoefte een wit voetje te halen.

- Neurotisch gedrag neemt af als mensen ouder worden.

- Ze relativeren beter bij slechte gebeurtenissen. Ze weten beter hun negatieve emoties te reguleren. Jongeren zijn minder goed in het onder controle brengen van negatieve emoties.

- Ouderen hebben minder last van impulsen en slapeloze nachten. Ze zijn minder van streek als er iets niet lekker loopt.

- Ouderen reageren wat minder snel dan jongeren, maar dat is niet alleen maar een nadeel. Soms is het namelijk beter om niet onmiddellijk te reageren.

- Ouderen mogen dan minder details onthouden, in grote lijnen zien zijn ze beter. Vandaar ook dat voorbeeldleiders wat ouder zijn.

- Dat ouderen nurkser zijn en meer ‘zeuren’ blijkt niet waar te zijn, stelt Aleman. Onderzoek spreekt het tegen.

- In het algemeen geldt juist dat ouderen hoger scoren op rust en tevredenheid.

Het benutten van oudere medewerkers is dus niet alleen een kwestie van rekening houden met hun lagere snelheid bij veranderingen, maar tevens het gebruiken hun empathische, relativerende, coöperatieve kanten. En laten we niet vergeten dat ze door hun jarenlange ervaring een sterkere intuïtief hebben ontwikkeld op hun vakgebied. Het wordt wat lastiger als ze moeten wennen aan allerlei nieuwe ervaringen en in onze plotseling digitaal geworden wereld kan dat lastig zijn.