Eerst harde resultaten
In Zweden experimenteren ze met de 6-urige werkdag. Werknemers worden gelukkiger, productiever en zijn minder ziek. Ook iets voor ons?
Is dit ook iets voor Nederlandse bedrijven of de overheid? Sam Groen, beleidsadviseur arbeidstijden bij FNV Bondgenoten, heeft nog geen duidelijke mening over de 6-urige werkdag, maar vindt het een interessant initiatief. ‘Eerst wil ik resultaten zien uit de eerste hand.’ Zelf kent hij geen bedrijven in Nederland die de 6-urige werkdag hanteren. ‘Wel op deeltijdbasis, maar niet op fulltimebasis.’
Zweden experimenteert succesvol met de 6-urige werkdag: ook iets voor ons?
Toch ziet hij er twee tegenstrijdige zaken in: ‘Als acht uur te veel werkdruk geeft, kun je zes uur gaan werken, maar het gevaar is dat dit juist werkdrukverhogend werkt en dus een averechts effect heeft. Het hangt van de voorwaarden af. Het is maar de vraag of je effectiever gaat werken.’ De arbeidsproductiviteit in Nederland is al een van de hoogste ter wereld. ‘Een 6-urige werkdag zou alleen kunnen als het werk dat je verricht ook met twee achtste vermindert.’ Verder ziet hij dat deeltijdwerkers die dertig uur per week werken liever werkdagen van acht uur maken, want dan creëren ze meer vrije dagen. ‘Dat is effectiever voor ze, naast het feit dat je dan ook vijf keer moet opkomen, wat weer meer reistijd geeft.’
Niet verstandig
‘Het is best opmerkelijk dat de productiviteit van mensen zou toenemen door twee uur minder te werken’, stelt woordvoerder Mieke Ripken van VNO-NCW en MKB-Nederland. ‘Twee uur minder werken zou daar eigenlijk geen invloed op moeten hebben.’ Volgens haar zegt dat dan wellicht iets over de efficiëntie waarmee iemand zijn werk organiseert. ‘Het laat zien dat de productiviteit kennelijk nog omhoog kan, ook bij acht uur, als je het maar goed organiseert.’
Ze wijst erop dat bedrijven en hun werknemers zelf onderling bepalen hoe de arbeidsvoorwaarden eruitzien, waaronder dus ook het aantal uren per dag. Voorbeelden van bedrijven met een 6-urige werkdag kent ze niet, en het lijkt de werkgeversorganisaties ook niet voor de hand liggen dat ze die gaan invoeren, al kan ze zich voorstellen dat een 6-urige werkdag mensen gelukkiger kan maken. ‘Maar in Nederland werken we vergeleken met andere landen al weinig uren, dus uit economisch perspectief lijkt het me niet verstandig nog minder uren te gaan werken.’
Janneke Plantenga, hoogleraar Economie van de welvaartsstaat aan de Universiteit Utrecht, denkt dat een 6-urige werkdag niet veel impact zal hebben in Nederland. ‘We zijn al een land van flexibele arbeidstijden en veel deeltijdwerkers.’ Aanpassing van arbeidsduur heeft twee grote achtergronden: werkloosheidsbestrijding en een betere werk-privébalans. Plantenga: ‘Beide argumenten zijn omstreden. In het eerste geval heb je te maken met de “lump of labour fallacy”. Impliciet wordt er dan van een gegeven hoeveelheid werk uitgegaan. En al die uren werk kun je dan op willekeurige wijze over mensen verdelen. Maar er is niet één grote berg werk. In de praktijk blijkt het werk moeilijk te verdelen, omdat je dan tekorten krijgt op bepaalde terreinen. Een 6-urige werkdag is dus niet per se een passend instrument in de bestrijding van werkloosheid.’
‘Productiever bij een 6-urige werkdag? Dan werken we nu blijkbaar niet efficiënt genoeg’
Zeggenschap
Plantenga woonde een congres bij waar resultaten van de Zweedse experimenten werden gegeven. Die bleken heel positief. ‘Maar het gaat dan vooral om kleine casestudies in steden. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat mensen het meest tevreden zijn als ze zeggenschap hebben over hun tijd. Arbeidstijden zijn in Nederland heel gevarieerd. Er is een breed spectrum van mogelijkheden waar vooral vrouwen gebruik van maken.’ Als de 6-urige werkweek verplicht zou worden ingevoerd in Nederland, zou dat volgens Plantenga vooral repercussies hebben voor mannen. ‘De vraag is of ze daarop zitten te wachten. Het lijkt er niet op, want waarom kiezen zij dan niet meer voor de Wet flexibel werken?’
Experimenten met de 6-urige werkdag in Nederland kent Plantenga niet. ‘Je zou misschien in bepaalde sectoren kunnen onderzoeken of een 6-urige werkdag op langere termijn houdbaar is.’ Zelf denkt ze dat de winst gering zal zijn. Ze wijst erop dat Zweden veel meer een voltijdseconomie heeft en een kortere werkdag in Nederland dus een andere impact zal hebben dan daar. ‘Als werknemers bij een 6-urige werkdag met gelijke productiviteit hetzelfde loon zouden blijven ontvangen, wordt het een dure aangelegenheid. Werkgevers zullen daar erg kritisch op zijn.’
