Het drama op de arbeidsmarkt "Maar Jong en Oud wordt Goud"
DOOR JOS VERHOEVEN
Ouderen zijn een kwetsbare groep op de arbeidsmarkt. Er bestaan niettemin praktische maatregelen die deze mensen op weg kunnen helpen. Dat kan bij de formatie geregeld worden.
Achter de statistisch gunstige cijfers in de daling van de werkloosheid voltrekt zich een maatschappelijk drama dat niet genegeerd mag worden. Ouderen (55+) zijn een kwetsbare groep op de arbeidsmarkt. Dat zien we terug in harde cijfers. Zo zijn zeven van de tien werkloze 55-plussers nu al langer dan een jaar werkloos. Ter vergelijking, bij de 15- tot 35-jarigen zijn dat er twee op de tien. Een deel zien we helemaal niet terug in cijfers: van de zes personen die geen baan weten te vinden tijdens hun WW-duur gaat slechts één persoon naar de bijstand en de overige vijf verdwijnen uit de statistieken
Nu hebben we in Nederland te maken met een arbeidsmarkt, waar structureel te weinig banen zijn om iedereen die wil werken een baan te kunnen bieden. Hoe gaan we in dat licht dan om met de positie van ouderen op de arbeidsmarkt? Vooral ook in relatie tot (de kansen van) andere groepen die een kwetsbare positie hebben op de arbeidsmarkt.
Profiteren
Wij pleiten ervoor om, in plaats van de ouderen te laten concurreren met andere groepen op de arbeidsmarkt, te zorgen dat zij op zo'n manier kunnen werken dat juist ook andere groepen op de arbeidsmarkt (bijvoorbeeld jongeren) daarvan kunnen profiteren. Als we deze denkrichting volgen, heeft dit praktische implicaties voor hoe we op de arbeidsmarkt omgaan met de oudere arbeidskrachten. We noemen hier drie concrete lijnen, die we getoetst hebben onder 27 duizend mensen. Mensen die we voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen gevraagd hebben wat er moet gebeuren en die wat betreft achtergrond verdeeld zijn over diverse politieke voorkeuren, leeftijden, sekse enzovoorts.
Ten eerste, schaf de sollicitatieplicht voor werkloze ouderen af. 72 procent van de onderzoeksgroep onderschrijft deze stelling. Het heeft namelijk geen zin om werkloze ouderen met een sollicitatieplicht te dwingen om de schaarse banen te vinden, bij werkgevers die hen bevooroordeeld bekijken. Dit leidt vooral tot veel teleurstelling en ongenoegen.
Financiële prikkels
Ten tweede, stimuleer werkgevers - bijvoorbeeld met financiële prikkels - om ouderen aan te nemen die op hun beurt jongeren kunnen opleiden en begeleiden in het werk. 71 procent van de onderzoeksgroep onderschrijft de stelling dat bedrijven die ouderen aannemen om jongere werknemers op te leiden, een financiële prikkel moeten krijgen. Wij hebben dat met succes op kleine schaal uitgeprobeerd bij een ambachtelijke bakkerij die worstenbrood bakt en (voormalig werkloze) bakkers inzet om, vanuit hun vakkundigheid jongeren het vak te leren. In feite een meester-gezel constructie.
Ten derde, zet oudere werknemers in om jongeren te coachen en/of laat hen al deels plaats maken om zo ruimte te creëren voor de instroom van jongeren. 76 procent van de onderzoeksgroep vindt ook dat oudere werknemers vervroegd mogen stoppen met werken om jongeren de kans op een baan te geven. Eerste initiatieven hiervoor zijn er ook al. Zo heeft de metaal- en technieksector in haar zojuist afgesloten nieuwe cao bijvoorbeeld afgesproken om te experimenteren met een 'generatiepact': ouderen kunnen vrijwillig korter gaan werken, waardoor er ruimte komt bij bedrijven om jongeren in vaste dienst te nemen.
Breed draagvlak
Deze drie praktische aanpakken lossen het probleem van ouderen op de arbeidsmarkt ongetwijfeld niet helemaal op. Het zijn wel praktische maatregelen die een breed draagvlak hebben. De partijen aan de formatietafel hebben ongetwijfeld veel aan hun hoofd. Net als die 88.000 geregistreerde 55-plus werklozen in de WW (bron CBS), de ruim 100.000 55-plussers in de bijstand en een onbekend aantal dat nergens geregistreerd staat. Deze mensen vragen zich aan hun eigen keukentafel af hoe het in vredesnaam verder moet.
