De krapte op de arbeidsmarkt breekt in 2022 alle records en toch staan talloze ervaren en werkwillige 55-plussers langs de kant. Wat gaat hier mis? Lotte Brinkhof en Richard Ridderinkhof signaleren vooral veel misvattingen over de capaciteiten van oudere werknemers.
De arbeidsmarkt kampt met niet eerder vertoonde personeelstekorten. Toch staan 55.000 ervaren krachten ongewenst werkloos aan de kant. Deze 55-plussers popelen om aan de slag te gaan, ze solliciteren zich wezenloos, maar ze komen er niet tussen – ondanks de krapte staan ze buiten de arbeidsmarkt. Een netelige kwestie.
Leeftijdsdiscriminatie is de meest voorkomende discriminatievorm op de arbeidsmarkt, volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau. Bedrijven werven energieke, dynamische pas afgestudeerden; 55-plussers ontvangen geen uitnodiging voor een sollicitatiegesprek. Hen wordt niet gevraagd of ze via cursussen willen doorgroeien in de organisatie. Aflopende arbeidscontracten worden benut om ’te verjongen’.
Minder efficiënt, minder energiek, minder flexibel
Werkgevers vrezen met oudere werknemers een concurrentienadeel: minder efficiënt (trager, minder capabel), minder energiek (gemotiveerd, bereid de mouwen op te stropen) en minder flexibel (in staat of bereid tot aanpassing of iets nieuws te leren). En in 55-plussers zien ze financiële risico’s: minder rendement (training en opleiding zijn de kosten niet waard), minder veerkracht (minder stressbestendig; sneller opgebrand) en hogere ziektekosten (als ze ziek worden, moet het loon tot twee jaar minimaal 70% doorbetaald worden, naast de loonkosten voor vervanging).
De misvattingen worden stuk voor stuk door feiten weerlegd. Minder efficiënt? Ouderen doen sommige taken langzamer maar wel nauwkeuriger. Er is geen bewijs dat ouderen minder efficiënt of betrouwbaar werken. Minder energiek? Achterhaald. Niet leeftijd maar ervaring en gezondheid blijken taak-geschiktheid te voorspellen, ook voor fysiek uitdagend werk. Minder flexibel? Oudere werknemers blijken beter in het oplossen van complexe problemen, ook op it-gebied, vooral als de nieuwe taak relateert aan bestaande kennis en vaardigheden.
Minder rendement? 55-Plussers blijven vaak loyaal aan het bedrijf. Geen jobhoppers. Minder stressbestendig? Geduld en ervaring geven juist de oudere werknemer relativeringsvermogen en vaardigheden om stress te doorstaan. Oudere werknemers blijken gelukkiger in hun werk dan jongere. Overmatige ziektekosten? 55-Plussers blijken bijzonder betrouwbaar. Slechts 1,5 % van hun ziekmeldingen duurt langer dan vier maanden. Kortom, niet één van de stereotypen over oudere werknemers houdt stand.
Minder verzuim en minder uitval door ongevallen
Tijd om de pluspunten eens onder ogen te zien. 55-Plussers vertonen minder verzuim en uitval door ongevallen. Ze brengen waardevolle ervaring en expertise, een rijper beoordelingsvermogen en een evenwichtigere kijk op de zaak (kennis en deskundigheid zijn belangrijke voorspellers van arbeidsprestaties). In plaats van jeugdige bewijsdrang zijn ze coöperatief en werken harmonieus samen. En diversiteit in leeftijd (eigenschappen, kennis en kunde) leidt tot optimaal teamresultaat.
Dat veroudering gepaard gaat met veranderingen in cognitief functioneren en fysieke fitheid valt niet te ontkennen. Maar die veranderingen spelen in de leeftijdsrange tot aan het pensioen slechts een marginale rol. Hoewel de aannamen die ten grondslag liggen aan seniorisme – vooroordelen, stereotypen en discriminatie op grond van ouderdom – ongegrond blijken, bezondigen we er ons massaal aan, vaak zonder het te beseffen.
De gevolgen zijn best dramatisch – als je telkens merkt dat je er niet meer toe doet, ga je er vanzelf in geloven, met kwalijke gevolgen voor de fysieke en mentale gezondheid. Het inschakelen van 55-plussers op de werkvloer vormt dus vooral een oplossing van problemen. Zeker nu, met die record-arbeidskrapte.
Lotte Brinkhof en Richard Ridderinkhof zijn onderzoekers Universiteit van Amsterdam.
Minister Schouten trekt extra geld uit voor hulp werkzoekenden
