Door Martijn Klerks
Bedrijven discrimineren uit onwetendheid of kwade wil bij plaatsen van vacatures
In tienduizenden vacatures per jaar staan termen die ouderen uitsluiten. En dat is het topje van de discriminatie-ijsberg, waarschuwt het College voor de Rechten van de Mens.
Die instantie liet de Vrije Universiteit in Amsterdam onderzoek doen naar de bijna twee miljoen vacatureteksten die vorig jaar zijn geschreven. In 63.303 vacatures, bijna 3,5% van het totaal, bleken woorden of zinnen te staan die direct (’maximaal 35 jaar’) of indirect (’schoolverlater’) discrimineren. Volgens het College ligt het werkelijke aantal ’foute’ vacatures hoger, omdat het onderzoek twijfelgevallen heeft laten lopen.
Topje van de ijsberg
Discriminerende vacatureteksten zijn de top van een veel grotere ijsberg, beaamt Nicola Jägers, hoogleraar internationale mensenrechten aan Tilburg University en lid van het College voor Rechten van de Mens. „De problemen in vacatures zijn relatief eenvoudig aan te pakken, maar er mag best wat meer verontwaardiging zijn over de vanzelfsprekendheid waarmee bedrijven voor jongeren kiezen. Die mechanismen zijn in ons systeem gebakken.”
Er wordt dus veel onbewust gediscrimineerd, ziet ook professioneel vacaturetekstschrijver, en trainer op dat gebied, Nicol Tadema-de Voor. „Werkgevers weten niet altijd wat er wel en niet mag, en op zoek naar een jonge collega gebruiken ze net de verkeerde woorden. Het gaat vaak mis met vacatures voor traineeships: ook daar mag je niet vragen naar mensen die begin twintig zijn, maximaal drie jaar ervaring hebben, of recent zijn afgestudeerd. Werkgevers weten dat niet altijd.”
Ook een woord als ’beginnend’ mag niet in de vacaturetekst staan, maar dat gebeurt nog vaak genoeg. Op Indeed, een website die van over het hele web vacatures verzamelt, stonden gistermiddag ruim 1300 vacatures met precies dat woord. Jägers: „De meeste bedrijven weten dat direct discrimineren niet mag, maar daar blijft het helaas vaak bij.”
Kwade wil
Soms maakt die onkunde plaats voor kwade wil. „Bedrijven die het tóch proberen, of zelfs willens en wetens een grens over gaan, in de hoop dat niemand een klacht indient bij het College”, zegt Tadema. „Maar het gebeurt ook dat wervingsbureaus de vraag krijgen of er een leeftijd in de vacaturetekst kan. Dan heb ik liever een vacature die qua stijl op een jongere doelgroep gericht is – dat mag wél.”
Bedrijven die op zoek zijn naar een 25-jarige duizendpoot, zijn vooral onrealistisch, zegt Patricia McNurlin (53). Zij werkt nu als officemanager bij Sana, maar heeft daarvoor lang te maken gehad met leeftijdsdiscriminatie. „Ik heb 35 jaar zonder probleem banen gevonden, maar op deze leeftijd kwam ik voor het eerst langdurig thuis te zitten.”
Een vacature met een ongeoorloofde leeftijdsbepaling maakt haar ’strijdbaar’, zegt McNurlin. „Dan bel ik zo’n bedrijf op, en leg ik ze uit dat je voor €2000 bruto per maand niet iemand met genoeg ervaring krijgt.”
De werkloosheidscijfers laten ook zien hoe groot het probleem van oudere werkzoekenden is. Van alle werklozen die meer dan een jaar thuis zitten, is 60% ouder dan 45 jaar. Dat komt niet alleen door de vacatures. Veel cv’s belanden in de prullenbak als er een sollicitant van ’een zekere leeftijd’ achter schuil blijkt te gaan. „Dan ontvang je niet eens een afwijzing, echt onmenselijk”, zegt McNurlin.
Op cursus
Om die problemen aan te pakken, kunnen selecteurs op cursus bij het College voor de Rechten van de Mens. „Daar proberen we ze in elk geval bewust te maken van hun vooroordelen”, zegt Jägers. „Zodat ze zich gaan afvragen: zoek ik een jong iemand, of iemand die flexibel en dynamisch is? Want dat laatste kan ook een vijftigplusser zijn.”
De jurist roept werkzoekenden die denken dat ze gediscrimineerd zijn op om daar melding van te maken. „Je mag uiteraard het organisatie die je verkeerd behandelt daarop aanspreken, maar je kunt ook een klacht indienen. Onze aanbevelingen worden in 80% van de gevallen opgevolgd. Maar om dit echt aan te pakken, moet de meldingsbereidheid wel omhoog. Vorig jaar hebben we op dit vlak maar veertien meldingen gehad. Je moet je niet laten afstompen en dit gewoon vinden.”
Tadema denkt dat het wijzen op ’foute’ vacatures voor bewustwording en verbetering zorgt. Maar discriminatie uitroeien lukt nooit helemaal, zegt ze. Bedrijven willen goedkoop personeel. En dat zijn jongeren.”
